Nederlandse samenvatting van het IPCC klimaatrapport 2021

Climate Change 2021 | The Physical Science Basis: the Sixth Assessment

Afgelopen maandag 9 augustus werd The Sixth Assessment van de IPCC gepubliceerd. IPCC staat voor Intergovernmental Panel on Climate Change en is de organisatie van de Verenigde Naties die kennis uit onderzoeksresultaten van wetenschappers wereldwijd verzamelt. Deze rapporten verschijnen eens in de paar jaar en vormen niet alleen een belangrijk naslagwerk voor overheden en wetenschappers, maar eigenlijk voor iedereen die geïnteresseerd is in hoe het nu écht zit met klimaatverandering. En ik verklap alvast; dat antwoord is niet mals.

Het originele IPCC klimaatrapport beslaat zo’n 4.000 pagina’s, de samenvatting ‘slechts’ 42 pagina’s. Enigszins taaie kost en vooralsnog nog niet in het Nederlands gepubliceerd. Ik vind eigenlijk dat iedereen hem zou moeten lezen, maar ik begrijp ook best dat de lol je snel vergaat als je deze toch wel vrij taaie kost (en vooralsnog alleen in het Engels) moet doorspitten. Daarom heb ik verschillende belangrijke punten uit het document in het Nederlands voor je op een rij gezet.

Wat kun je verwachten van het rapport?

Hard nieuws? Nee, helaas is vrijwel alles wat in dit rapport staat al vele jaren (soms decennia) bekend, er is alleen tot op heden onvoldoende actie op ondernomen. Het rapport is een verzameling van 14.000 bestaande onderzoeksresultaten gepubliceerd door honderden vooraanstaande klimaatwetenschappers wereldwijd. Laat ik de pleister er maar in een keer vanaf trekken: we zijn al te laat om het tij te keren. De gevolgen van klimaatverandering beperken, dat is geen optie meer, maar wel een noodzaak om de grootste crisis die we als mensheid ooit hebben meegemaakt te voorkomen. Met deze Sixth Assessment geeft IPCC extra druk op het klimaatakkoord van Parijs en zet klimaatverandering opnieuw hemelshoog op de agenda.

Doel en inhoud van het rapport

Zoals het IPCC het zelf omschrijft geeft het rapport op hoog niveau inzicht in de huidige toestand van het klimaat, met inbegrip van hoe het verandert en de rol van de menselijke invloed hierop. Er wordt een toekomstbeeld van het toekomstige klimaat geschetst en welke risico’s en beperkingen dit voor specifieke regio’s en sectoren met zich meebrengt. Het rapport wordt afgesloten welke uitdagingen we moeten overwinnen om klimaatverandering in te perken.

De huidige staat van het klimaat

Allereerst wordt er in het klimaatrapport inzicht gegeven in de verschillende constateringen die wetenschappers op basis van onderzoeken naar klimaatverandering hebben gedaan, waarbij zeer aannemelijk of overduidelijk is dat de mensheid hier invloed op heeft.De temperatuur van het aardoppervlak is sinds 1970 sneller gestegen dan in enige andere periode van 50 jaar in de afgelopen twee millennia.

– Concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer zijn sinds 1750 aanzienlijk toegenomen. De huidige CO2-concentratie is zelfs hoger dan in de afgelopen 2 miljoen jaar is voorgekomen.

– De temperatuur op aarde stijgt al vier decennia achtereen sneller dan in de voorgaande decennia sinds 1850.

– De frequentie en intensiteit van zware neerslag is sinds de jaren vijftig in een groot deel van onze leefgebieden toegenomen.

– Sinds de jaren negentig is er wereldwijd een duidelijke gletsjerafname geconstateerd, waaronder een afname van het Noordpoolzee-ijs tussen 1979 en 1988. Dit is de grootste oorzaak van de stijgende zeespiegel.

– Door mensen uitgestoten CO2 wordt aangewezen als de belangrijkste oorzaak van wereldwijze verzuring van oceanen.

– De oceanen zijn de afgelopen eeuw sneller opgewarmd dan sinds het einde van de ijstijd (11.000 jaar geleden) en er is een toename van het zoutgehalte in de oceanen geconstateerd.

– De zeespiegel is tussen 1901 en 2018 20 centimeter gestegen, dat is sneller dan in de afgelopen 3 millennia ooit is voorgekomen.

– Koude extremen zijn minder frequent en heftig geworden, terwijl warme extremen (hittegolven) sinds de jaren vijftig juist vaker voorkomen.

– De tot nu toe veroorzaakte klimaatverandering heeft nu al bijgedragen aan een toename van landbouw- en ecologische droogte.

– Het aantal grote (categorie 3-5) tropische cyclonen is in de afgelopen vier decennia toegenomen.

– Door klimaatverandering neemt het risico toe dat zogenaamde ‘samengestelde extreme gebeurtenissen’ tegelijkertijd plaatsvinden, zoals; hittegolven, droogte, branden en overstromingen, met potentieel desastreuze gevolgen voor de mensen en dieren in die gebieden.

Mogelijke scenario’s ten aanzien van klimaatverandering

De IPCC heeft 5 scenario’s geschetst voor de korte termijn (2021-2040), de middellange termijn (2041-2060) en de lange termijn (2081-2100). Dit zijn ze:

Scenario 1: Temperatuurstijging van 1,4 °C onder voorbehoud van 0 uitstoot in 2050 (dit is overigens ook de enige manier waarop de gestelde doelen van het klimaatakkoord van Parijs gehaald kunnen worden).

Scenario 2: Temperatuurstijging van 1,8 °C, wanneer de klimaatdoelen na 2050 gehaald zouden worden.

Scenario 3: Temperatuurstijging van 2,7 °C, wanneer er tot 2050 geen enkele daling van CO2-uitstoot wordt gerealiseerd.

Scenario 4: Temperatuurstijging van 3,6°C, wanneer eind van deze eeuw een verdubbeling van de uitstoot een feit is.

Scenario 5: Temperatuurstijging van 4,4°C, een dramatisch toekomstbeeld.

En wat zijn de gevolgen?

Door opwarming van de aarde zal het klimaat verder veranderen, door de frequentie en intensiteit van hitte-extremen, hevige neerslag, droogte, tropische cyclonen, afname van zee-ijs, sneeuwbedekking en permafrost op de Noordpool. Een warmer klimaat zal in veel gebieden leiden tot een toename van zowel extreem natte als extreem droge perioden, wat gepaard gaat met meer droogte en overstromingen. Doordat het land en de oceanen in steeds mindere mate CO2 zullen opnemen, komt een nog groter deel van de CO2 in de atmosfeer terecht, wat klimaatverandering nog meer in de hand werkt.

Ongeacht de maatregelen die we nu direct nemen, zullen gletsjers zullen nog tientallen of zelfs honderden jaren blijven smelten, omdat verlies van permafrost vrijwel onomkeerbaar is. Als de wereldwijde netto negatieve CO2-uitstoot zou worden bereikt en zou worden volgehouden, zou de wereldwijde door CO2 veroorzaakte stijging van de oppervlaktetemperatuur geleidelijk worden omgebogen, maar voor andere klimaatgevolgen is het toekomstbeeld somberder. Zo zou het bijvoorbeeld eeuwen tot millennia duren om het wereldgemiddelde zeeniveau om te keren, zelfs bij een negatieve CO2-uitstoot.

In het gunstigste geschetste scenario stijgt de zeespiegel tot 2100 tussen de 28 en 55 centimeter, in het minst optimistische geval bijna 2 meter! In de komende eeuwen zal dit nog verder stijgen. Bovendien zal de temperatuur en verzuring van water in de oceanen deze eeuw blijven toenemen.

Regionale impact

Met de verdere opwarming van de aarde zal elke regio naar verwachting in toenemende mate te maken krijgen met gelijktijdige en meervoudige veranderingen in klimaatimpactveroorzakers. klimaateffecten zouden bij een stijging van 2°C meer verspreid zijn dan bij 1,5°C opwarming van de aarde en dus nog wijder verspreid en/of uitgesprokener bij hogere temperatuurstijgingen. Regionaal zijn er wel variaties te zien in klimaatverandering, zo kan temperatuurstijging lokaal onder of juist boven verwachting zijn en datzelfde geldt voor extreme hitte, droogte en extreme weersomstandigheden. Gemiddeld gezien en op de lange termijn heeft dit geen invloed op de algemene onderzoeksresultaten van wetenschappers.

Er zijn verschillende scenario’s geschetst die een lage waarschijnlijkheid hebben, maar niet uitgesloten zijn van de risicobeoordeling. Denk hierbij aan instorting van de ijskappen, abrupte veranderingen in de oceaancirculatie, samengestelde extreme gebeurtenissen en een nog hogere temperatuurstijging dan geschat in scenario 5.

Plaatselijke impact van klimaatverandering kan ervoor zorgen dat bepaalde gebieden onbewoonbaar worden en dat er door droogte minder gewassen kunnen groeien, met als gevolg meer armoede (en dus klimaatvluchtelingen) en voedseltekorten. Ook neemt de biodiversiteit af en de verzilting van ons zoete water toe.

Hoe kunnen we klimaatverandering afremmen en de schade beperken?

Stoppen lukt niet, daarvoor zijn we veel te laat. Voor sommige gevolgen van klimaatverandering kan de schade pas na honderden of zelfs duizenden hersteld zijn. Om het opwarmingseffect te beperken is de enige manier snel handelen en de CO2-uitstoot radicaal reduceren. Wat overigens ook flinke voordelen heeft ten opzichte van onze luchtkwaliteit.

“We moeten niet alleen kijken naar de CO2-emissies in eigen land, maar ook naar de impact die we als handelsland hebben op de emissies in andere landen. Nederland heeft mondiale impact op het gebied van olie, steenkool, bio-industrie en kapitaal”. Woordvoerder van Milieudefensie

Naast het verminderen van de uitstoot van CO2, wordt ook CDR als deeloplossing genoemd door IPCC. In dit proces wordt CO2 uit de atmosfeer gehaald en opgeslagen in reservoirs.

Eén ding is zeker: ‘Tien voor twaalf’ is het allang niet meer, we moeten nú handelen. Wil je de originele samenvatting (voor beleidsmakers) lezen? Deze vind je hier.